De Vlaamse regering wil dat haar steden vanaf 2025 emissievrij beleverd worden. In lijn met deze doelstelling staken verschillende organisaties zoals The Shift, VUB Mobilise, VVSG, Koning Boudewijnstichting, VIL en Bond Beter Leefmilieu de hoofden bij elkaar en lanceerden samen met de Vlaamse overheid in 2019 de Vlaamse 'Green Deal Duurzame Stedelijke Logistiek'.
De doelen waren meteen duidelijk: de impact op de leefbaarheid van steden door de logistieke sector verminderen door in te zetten op:
- het aantal af te leggen kilometers van voertuigen verminderen en verplaatsingen vermijden
- kilometers verschuiven naar een milieuvriendelijker transportmiddel of tijdstip
- verplaatsingen schoner maken door de inzet van zero-emissie voertuigen
- actoren verbinden rond duurzame stedelijke logistiek
We gingen op zoek naar bedrijven, steden en organisaties die zich wilden engageren met specifieke en impactvolle acties in het kader van duurzame stedelijke logistiek. Bij de lancering van de Green Deal hadden we 29 deelnemers en we breiden dit aantal systematisch uit.
Uitdagingen
Door workshops en consultaties brachten we in kaart welke obstakels de deelnemers tegenkomen bij de realisatie van hun acties. Verschillende stakeholders zijn bijvoorbeeld nog te weinig bewust van de impact van stedelijke logistiek en de mogelijkheden om deze impact te verminderen. Daarnaast ontbreekt een duidelijk beleidskader rond emissievrije stadsdistributie en is het moeilijk om de beschikbare oplossingen rendabel te krijgen. De transitie naar emissievrije stadsdistributie heeft een grote impact op de interne organisatie, zowel van bedrijven als van lokale overheden. Daarnaast blijft samenwerking binnen deze sector een grote uitdaging. Bepaalde wetgeving staat de transitie in de weg en er is nog een gebrek aan laadinfrastructuur en gepaste voertuigen voor de logistieke sector.
Oplossingen
We gingen met de deelnemers van de Green Deal op zoek naar oplossigen voor deze uitdagingen. Dit alles vertaalden we in concrete beleidsaanbevelingen voor de Vlaamse en voor de lokale overheden. Zo moet er op Vlaams niveau een ambitieus, duidelijk en uniform wettelijk kader komen rond emissievrije stadsdistributie. Dit kader moet bindend zijn voor alle steden, gekoppeld zijn aan een duidelijk tijdsperspectief en ondersteund door een flankerend beleid en budget.
Flankerend beleid
Welke elementen moet dit flankerend beleid bevatten? Een doordachte handhaving van emissievrije stadsdistributie is key. Daarnaast is voldoende en hoogwaardige laadinfrastructuur voor de logistieke sector nodig en (tijdelijke) financiële ondersteuning van de aankoop van zero-emissievoertuigen. Bestaande juridische barrières (zoals de toegelaten afmetingen van een cargofiets of de beperkte inzet van rijbewijs B in zwaardere, elektrische bestelwagens) moeten weggewerkt worden. Overheden op verschillende niveaus moeten ruimte geven aan pilootprojecten en aan bijkomend onderzoek, zeker omtrent de rentabiliteit van de oplossingen. Op regionaal vlak is een expertisecentrum nodig, waar steden en bedrijven kunnen aankloppen. Op lokaal vlak is er behoefte aan deskundige aanspreekpunten voor de ondernemingen die op dat grondgebied actief zijn. Samenwerking en kennisdeling moeten gestimuleerd worden en een heldere communicatie over de doelstellingen en de weg naar de realisatie daarvan is van groot belang. Tot slot geven we de Vlaamse overheid mee dat ze veel kan leren van de buurlanden, met Nederland op kop.
Ook een rol voor lokale overheden
De Green Deal formuleerde ook enkele aanbevelingen voor de lokale overheden. Zij moeten immers het Vlaams beleid omzetten in concrete maatregelen. Naast de eerder genoemde deskundige lokale aanpreekpunten, is het cruciaal dat er lokaal een overleg opgezet wordt met alle stakeholders, waarin iedereen die impact ondervindt door de maatregelen, betrokken is. Steden kunnen bijkomende ondersteuning bieden in de overstap naar zero-emissievoertuigen. Ze kunnen ook zelf hun eigen vloot vergroenen. Tot slot bevelen we aan om deel te nemen aan lokale pilootprojecten en om daar mogelijkheden voor te creëren.
Inspirator en klankbord voor het Vlaams beleid
Onze aanbevelingen stelden we ondertussen voor in een commissie van het Vlaams Parlement. Deze coalitie van koplopers op vlak van duurzame stedelijke logistiek wordt nu erkend als een waardevol klankbord voor de Vlaamse overheid bij het ontwikkelen van een wettelijk kader rond emissievrije stadslogistiek.
Innovatieve aspecten
De Green Deal is erin geslaagd om koplopers (bedrijven, overheden, organisaties) uit het werkveld van stedelijke logistiek impactvolle acties te laten opzetten die een concrete bijdrage leveren aan emissievrije stadsdistributie. Deelnemers konden hun ervaringen met elkaar delen en doorheen workshops reikten we bijkomende informatie aan en gingen we een proces aan met de deelnemers. We maakten een inventaris van drempels voor emissievrije stadsdistributie, zochten met hen naar bruikbare oplossingen en vertaalden deze in concrete beleidsaanbevelingen. Door het creëren van netwerkmogelijkheden, zetten we deelnemers aan om met elkaar in gesprek te gaan en zo werd de basis gelegd voor toekomstige samenwerking.
Bereikte resultaten
Momenteel nemen 49 bedrijven, organisaties en steden deel aan de Green Deal Duurzame Stedelijke Logistiek, goed voor 79 verschillende acties. Uit een bevraging in 2022 leerden we dat twintig procent van de acties ondertussen is afgerond, andere acties zijn stopgezet, en zestig procent nog loopt. De deelnemers beschouwen hun acties in het algemeen als impactvol. We zijn er door het opzetten van workshops en door jaarlijkse bevragingen in geslaagd om een goede inventaris te maken van de drempels én de oplossingen voor emissievrije stadsdistributie in de Vlaamse steden. Deze vertaalden we in concrete beleidsaanbevelingen en daarover gaan we momenteel met beleidsmakers in gesprek. We maakten ook een inspiratiegids om de inzichten en ervaringen verder uit de dagen. Deze gids bevast naast 10 getuigenissen ook concrete tips en tricks om rond duurzame logistiek aan de slag te gaan, uitdagingen en oplossigen en onze beleidsaanbevelingen.
Lessons learned
Er is in Vlaanderen een groeiende bereidheid om rond duurzame stedelijke logistiek aan de slag te gaan, zowel bij bedrijven als bij steden. Ze willen kennis en ervaringen met elkaar delen en zoeken naar oplossingen voor de uitdagingen op de weg naar emissievrije stadsdistributie. Er is ook een grote eensgezindheid over de meerwaarde van samenwerking rond dit thema. In de praktijk stellen we vast dat er toch verschillende obstakels zijn die een diepgaande samenwerking in de weg staan. We onderzoeken de mogelijkheden om hier binnen de Green Deal sterker op in te zetten. De uitgesproken ambitie van de Vlaamse regering om vanaf 2025 emissievrij te beleveren in de steden, heeft steden en bedrijven in beweging gebracht. Helaas zien we dat er tijdens de eerste helft van de regeerperiode weinig aandacht is gegaan naar dit onderwerp. Daardoor is er vertraging opgelopen waardoor het nu moeilijk wordt om de doelstelling van 2025 te halen. Maar wij geloven dat we met de inzet van onze coalitie de tansitie naar emissievrije stadsdistributie in Vlaanderen kunnen versnellen.
- Dit artikel werd geschreven door Bart Dumoulin van Bond Beter Leefmilieu.